Je kent ze vast wel, mensen die altijd zo eigenwijs lijken te zijn. Ze kunnen nooit eens ja knikken, willen altijd tegen je in gaan. Of wacht… heb je dat zelf misschien ook wel eens? Ken je die foto’s op pakjes sigaretten? Foto’s die eigenlijk hartstikke eng zijn? En als je rookt, waarom ben je dan nog niet gestopt, als je die pakjes zo eng vindt? Dat kun je psychologisch verklaren.
‘Dat bepaal ik zelf wel!’
Herken je bovenstaande uitspraak? Mensen die roken, zeggen dit waarschijnlijk vaak. Vooral wanneer iemand ze voor de honderdste keer vraagt waarom ze nog niet zijn gestopt. Maar hoe komt dat eigenlijk? Je zou zeggen dat die enge foto’s op sigarettenpakjes iedereen binnen mum van tijd heeft laten stoppen met roken. De gevolgen zijn toch duidelijk zichtbaar. Waarom schrikt het niet af?
Waarom er nog steeds zoveel mensen roken
Dat komt door het psychologische fenomeen reactance. Het gaat erom dat mensen een gevoel van keuzevrijheid willen hebben. Je voelt je goed als de overheid zou zeggen: ‘kijk zelf maar of je wilt roken of niet’. Jarenlang was roken niet verkeerd. Mensen hadden dus zelf de vrijheid om te kiezen of ze wilden roken of niet. Nu zegt de overheid stellig: ‘je mag absoluut niet roken, het is heel slecht voor je’. Jouw keuzevrijheid is dan in gevaar. Je hebt immers niet meer een echte keuze. Theoretisch gezien is die er nog wel, maar door die plaatjes voelt dat niet zo. Bovendien mag je op veel plekken niet meer roken. De overheid kiest voor jou. Om je keuzevrijheid te herstellen, doe je precies het tegenovergestelde van wat de overheid wil bereiken: je blijft roken.
Hoe kun je meer mensen laten stoppen met roken?
Jammer dat de overheid niet op reactance heeft gelet. Maar hoe kan het dan wél? Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat je reactance kunt omzeilen met zelfovertuiging (zie onder andere: Aronson, 1999; Mussweiler & Neumann, 2000; Greenwald & Albert, 1968; Glock et al., 2012). Je overtuigt jezelf er dus van dat roken verkeerd is. Dat kan op 3 manieren:
• Geef een speech over waarom roken slecht is.
• Schrijf zelf argumenten op over waarom roken slecht is.
• Stel open vragen: waarom is roken slecht?
Geloof het of niet: dit helpt echt. Mensen hebben namelijk het gevoel dat hun keuzevrijheid terug is. En dat ze zelf kunnen beslissen of ze roken echt zo slecht vinden. Dat pakje zou er dus eigenlijk zo uit moeten zien: