Toen ik een jaar of 17 was, kwam mijn eerste verstandskies door. En binnen een paar jaar veroverden ze alle 4 een plekje, correctie: plek in mijn mond. Gelukkig had ik een goede tandarts, die ze aan zag komen – voordat ze doorkwamen, trok hij de kiezen die ervoor stonden om plaats te maken. Google eens op de nadelen van een verstandskies en je schrikt je rot!
Maar goed, waarom heet dat ding eigenlijk een verstandskies?
Omdat ‘ie ver weg staat?
Nee, de verre stand van de kies verklaart niet de naam. Ook al denken veel mensen dat dit wél de oorsprong van het woord verklaart.
Omdat ‘ie wijsheid brengt?
Nee, er zit geen bijgeloof achter de oorsprong van dit woord. Het heeft wel iets met wijsheid te maken. Ken je de uitdrukking ‘wijsheid komt met de jaren’? Je verstandskiezen zijn de laatste kiezen die doorkomen. Voor de meesten tussen 17 en 21 jaar. Een leeftijd waarop je wijsheid tot bloei is gekomen. Kennelijk.
Vergelijk het maar met andere talen:
- Vlaams: wijsheidstand
- Engels: wisdom tooth
- Duits: Weisheitszahn
- Deens: visdomstand (Grappig toch, hoe het Deens iedere keer zo op het Nederlands lijkt. Daar moet ik ook een keer een blog over schrijven.)
In feite is het een vertaling van de Latijnse term: dens sapientiae, tand van de wijsheid.
Hoe zit het met de herkomst van kies…
Dit is ook een leuke: het woord kies stamt af van kauwen. Tja, kauwen doe je nu eenmaal met je kiezen, dus dat is best logisch. In de late Middeleeuwen noemde men ze nog kiesetant, een tand om mee te kauwen.
… en verstand?
Het zelfstandig naamwoord verstand is een afgeleide van het werkwoord verstaan. Dit betekent begrijpen, weten. Op het moment dat je iets wil begrijpen, zul je het moeten analyseren. Daarvoor heb je een moment de tijd nodig en moet je even erbij blijven staan.
En ook hier kun je de overeenkomst met bijvoorbeeld het Engels zien: understand. Je gaat (letterlijk? figuurlijk?) ergens onder staan om het te bekijken en te begrijpen.
Overigens zijn er ook mensen bij wie de verstandskiezen nooit doorkomen. Maar of dat ook iets over de wijsheid van die mensen zegt..?